Zespół policystycznych jajników (PCOS) to najczęstsze zaburzenie endokrynologiczne u kobiet w wieku rozrodczym. Obecnie dotyczy prawie 20% z nich, a odsetek zachorowań ciągle wzrasta. Choroba ta charakteryzuje się policystyczną morfologią jajników oraz zaburzeniami owulacji. Często to właśnie zmiana długości cyklu lub nieregularność miesiączek składania kobiety do badań, w czasie których jest rozpoznawana.

Aby ją zdiagnozować należy potwierdzić występowanie dwóch z trzech objawów:

• nieregularność owulacji lub jej brak
• kliniczne i/lub biochemiczne oznaki hipergrogenizmu
• obecność wielotorbielowatych jajników w obrazie ultrasonograficznym

W jej powstawaniu biorą udział czynniki zarówno genetyczne, jak i środowiskowe. Mówi się o wpływie nadwagi oraz braku aktywności fizycznej w wieku rozwojowym, a także szkodliwości toksyn w powietrzu czy żywności. Szczegółowe mechanizmy powstania tej jednostki chorobowej nie zostały jednak jak dotąd poznane.

Zmiany w układzie hormonalnym, nie pozostają bez wpływu na resztę organizmu. Bardzo często poza typowymi objawami, chorobie tej towarzyszy szereg innych dolegliwości oraz zaburzeń. Wśród niech częściej występujące to:

• nadwaga i/lub otyłość – problem ten dotyczy ponad połowy chorujących
• zaburzenia gospodarki lipidowej (hipercholesterolemia)
• hirsutyzm
• hiperprolaktynemia
• insulinooporność
• nieprawidłowa tolerancja glukozy
• trądzik

Nieleczone, mogą prowadzić do rozwoju chorób układu krążenia, cukrzycy, bez-płodności, bezdechu sennego, a nawet zaburzeń psychicznych, jak depresja, bezsenność czy zaburzenia odżywiania o charakterze bulimicznym. Można im zapobiegać lub je łagodzić prowadząc zdrowy tryb życia – uwzględniając odpowiednią dietę oraz aktywność fizyczną.

Tymczasem badania naukowe wskazują, że kobiety z PCOS popełniają w codziennych żywieniu liczne błędy. Najczęstsze z nich to:

• Spożywanie zbyt dużej ilości kalorii w stosunku do zapotrzebowania
• nadmiar energii pochodzącej z tłuszczu, w tym niekorzystnych dla zdrowia nasyconych kwasów tłuszczowych
• znaczne spożycie sacharozy i cukrów prostych, przez co posiłki cechuje wysoki indeks glikemiczny
• za mała ilość błonnika w diecie
• niewystarczająca lub niedopasowana aktywność fizyczna
• zbyt mały udział białka w stosunku do innych składników odżywczych
• niedobór w diecie składników mineralnych, głównie: wapnia, potasu i magnezu, oraz witamin: folianów, witaminy C i witaminy B12

Leczenie zespołu policystycznych jajników polega przede wszystkim na przyjmowaniu doustnych preparatów hormonalnych zawierających androgeny i progestageny, a także wspomaganiu leczenia wspomnianych już schorzeń towarzyszących.

Na polepszenie stanu zdrowia pacjentek z PCOS, bardzo korzystny wpływ ma modyfikacja stylu życia i sposobu żywienia oraz wprowadzenie aktywności fizycznej. Istotne jest, by posiłki były różnorodne i spożywane regularnie w odstępach 3-4 godzinnych. Należy ustawić odpowiednią dla danej osoby kaloryczność diety, aby zredukować masę ciała oraz ilość tkanki tłuszczowej w organizmie. Już niewielki spadek masy ciała może przyczyniać się do obniżenia stężenia androgenów w surowicy oraz do redukcji insulinooporności. Ważne jest zachowanie odpowiednich proporcji pomiędzy głównymi składnikami odżywczymi. Badania naukowe dowodzą, że korzystne jest zmniejszenie ilości przyjmowanych węglowodanów do 40-45 % energii. Pozostałe składniki powinny dostarczać 25-27 % energii z białka oraz 28-35 % energii pochodzącej z tłuszczu.

Należy pamiętać o tym, że źródłem węglowodanów powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe oraz warzywa. Warto unikać cukru i jego zamienników oraz wszystkich produktów z jego dodatkiem. Szczególnie niekorzystne są słodycze i gotowe pieczywo cukiernicze, jak pączki, croissanty, ciasta czy ciasta. Jako, że zalecanym sposobem żywienia jest dieta wysokobiałkowa, dobrze zadbać o to, by źródła tego składnika były odpowiednie. Najlepiej wybierać chude mięso, jak indyk, kurczak, królik czy cielęcina oraz ryby. Mięsa nie należy grillować ani smażyć – zalecane jest gotowanie w wodzie lub na parze oraz duszenie. Ilość nabiału w jadłospisie powinna być ograniczona.

Wybierając tłuszcze, warto uwzględnić surowe oleje roślinne, nie poddane obróbce termicznej. Można je dodawać do sałatek, surówek czy zup. Dobrym źródłem są również orzechy i nasiona – szczególnie migdały oraz orzechy włoskie, których działanie łagodzące objawy tej choroby zostało potwierdzone badaniami klinicznymi.

Dodatkowo, zalecana jest suplementacja:

• witaminą D3
• kwasami omega 3
• wapniem
• kwasem foliowym

Ważną rolę odgrywa również aktywność fizyczna. Najlepsze efekty daje połączenie treningu oporowego (siłowego) (np. ćwiczenia z obciążeniami na siłowni) z aerobowym (np. marsz, marszobieg, orbitrek czy rowerek). Uzyskujemy dzięki temu najszybszą redukcję tkanki tłuszczowej, z równoczesnym wzrostem masy mięśniowej. Istotne by wysiłek fizyczny trwał kilkadziesiąt minut (40-60 min) z częstotliwością 3-5 razy w tygodniu.

Modyfikując styl życia oraz sposób żywienia, możemy łagodzić objawy samej choroby, jak i towarzyszących jej schorzeń. Warto więc wprowadzić kilka prostych zmian w codziennej diecie by zadbać o siebie oraz swoje zdrowie.

Autor tekstu: Anna Kosińska 

Autor grafiki: Alicja Golonka
Data wpisu: 31.07.2017r.